گناباد

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

 

 

مختصات: °۵۸٫۶۸شرقی °۳۴٫۳۵شمالی (نقشه)

گناباد جویمند
کشور	ایران
استان	خراسان رضوی
شهرستان	گناباد
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	جنابد، گناپا
سال شهرشدن	۱۳۱۶
مردم
جمعیت	۳۴٬۵۶۳ نفر[۱]
زبان‌ گفتاری	فارسی[۲]
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۱۵۰ متر
اطلاعات شهری
شهردار	حمید بنایی
ره‌آورد	زعفران، پسته
پیش‌شماره تلفنی	۰۵۳۳
تابلوی خوش‌آمد به شهر
به شهر قنات‌های کهن خوش آمدید.
گناباد روی نقشه ایران °۵۸٫۶۸شرقی °۳۴٫۳۵شمالی

گُناباد مرکز شهرستان گناباد واقع در استان خراسان رضوی است. براساس آمار سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان گناباد ۱۱۰٬۱۳۵ نفر بوده که ۲ در صد از جمعیت استان را شامل می‌شود. همچنین از کل جمعیت شهرستان ۵۵٬۷۴۶ نفر مرد و ۵۴٬۳۸۹ نفر زن هستند که بنابراین نسبت جنسی این شهرستان بیانگر پائین بودن در صد تعداد زنان به مردان در این شهرستان است. این نسبت در مقایسه با وضعیت استان که برابر ۱۰۱ می‌باشد، اختلاف کمی را نشان می‌دهد.^[۱] بومیان این شهر، آن را جُویمند نیز می‌نامند.

بزرگ ترین قنات جهان در گناباد قرار دارد. این قنات از دورهٔ هخامنشیان تاکنون، عامل تولید و حیات در شهر کویری گناباد بوده‌است. این قنات به شماره ۵۲۰۷ در سازمان یونسکو ثبت شده است.^[۳]

 

نام شناسی [ویرایش]

گناباد را در منابع عربی و اسلامی جَنابد و کَنابد و جُویمند نیز ثبت کرده‌اند. همچنین در کتب تاریخ نام گناپا به ثبت رسیده است. جویمند نام پیشین نقطهٔ شهری ای است که در دوران پهلوی نام گناباد بر آن نهاده شد. نام گناباد پیش از آن زمان و پس از زمین لرزهٔ مهیبی که شهر اصلی گناباد را ویران ساخته بود نام منطقه شده بود و دیگر نام هیچ شهر بخصوصی نبود.

این شهر دارای چهار قنات است: قنات قَصَّبه و قنات دِه و قنات علی‌آباد و قنات حسین‌آباد. شاید به همبن خاطر آن را جویمند نامیده‌اند یعنی صاحب جوی‌ها.

تاریخچه [ویرایش]

بارها در شاهنامه ی فردوسی، از گناباد یا جنابد یاد شده و این مکان را محل جنگ‌های توران و ایران دانسته‌اند. به گفتهٔ شاهنامه، «پیران ویسه» وزیر کاردان افراسیاب در گناباد به خاک سپرده شده و مدفن او هم اکنون در گناباد است.

از دیگر مواردی که می توان اشاره نمود، گذر ناصرخسرو از گناباد و روستای کلات و کوهپایه‌های مشرف می باشد که در سفرنامهٔ خود به آن اشاره نموده‌است.

در شهر گناباد آب انبارهای عظیمی وجود داشته است که حداقل سه مورد آن‌ها در توسعهٔ شهری تخریب شده‌است. آب انبار مرکز گناباد (آب‌انبار حسینیه گناباد)در خیابان شریعت سابق (سعدی) تا سال ۱۳۶۳ فعال و مورد بهره‌برداری مردم بود. در زمستان آب برف و یخ را روانهٔ این آب انبار می‌کردند و در تابستان آب سرد و خنک می نوشیدند و به این آب انبار یخچال خانه هم می گفتند. گویا در تابستان‌های قدیم به مردم، یخ هم می فروخته اند.

یکی از نقاط دیدنی گناباد، قلعهٔ فرود می باشد که درحال حاضر به روستای کوه قلعه مشهور است. درآن مکان باقی مانده‌های قلعه‌های ساخته شده از ساروج که ازبتن محکمتر است وجود دارد. در بعضی ارتفاعات، دسترسی به این قلعه‌ها با زحمت زیاد امکان پذیر می‌باشد.

آثار تاریخی [ویرایش]

تا اوایل سال ۱۳۴۰، بافت این شهر خیلی قدیمی بود و علاقهٔ وافر اهالی به نوسازی شهرشان، سبب خراب شدن بعضی از آثار تاریخی شد که از آن میان باید از یک یخدان عظیم که ارتفاع گنبد مخروطی آن در حدود بیست متر بود و در نزدیکی مظهر قنات علی‌آباد قرار داشت نام برد.

مهم ترین آثار تاریخی این شهر عبارت است از:

• مسجد جامع قدیم گناباد
• قنات قصبه بزرگ ترین و قدیمی ترین قنات جهان مربوط به ۲۷۰۰ سال پیش و تنها اثر ثبت شدهٔ خراسان بزرگ در سازمان جهانی یونسکو^[۳]
• مدرسهٔ نجومیه و موزهٔ مردم شناسی گناباد
• مقبرهٔ امامزاده سلطان محمد عابد در شهر کاخک گناباد
• مزار سلطانی بیدخت (مدفن چند نفر از اقطاب سلسله نعمت‌اللهی)

نمایی از مسجد جامع قدیم گناباد

• موزهٔ تاریخی گناباد، که در آن آثار بسیار باستانی و با ارزش نگهداری می شود.
• آرامگاه جغتای (از خوانین مغول و از پسران چنگیز خان) در روستای گیسور
• یخدان کوثر بیدخت^[۴]
• قلعه زیبد اخرین اقامتگاه یزدگرد سوم
• درب صوفه، که در شاهنامهٔ فردوسی از آن یاد شده و مقبرهٔ پیران ویسه است.
• قلعهٔ دختر شوراب
• قلعهٔ تاریخی عُمرانی گناباد
• آسیاب‌های آبی تاریخی کاخک
• قلعهٔ دفاعی کاخک
• مسجدجامع علیای کاخک ساخته شده در تاریخ ۱۱۳۴ ه- ق
• مسجد جامع بازار کاخک ساخته شده در سال ۹۰۲ ه- ق
• آب انبار قلعهٔ کاخک ساخته شده در سال۱۱۹۸ ه- ق
• چنار بزرگ و کهنسال روستای روچی
• منطقهٔ تفریحی و آسیاب‌های آبی قدیمی روستای روچی
• روستای کهن ریاب
• سرو کهن نوقاب
• قلعه فرود در روستای تک میدان

آموزش ابتدایی [ویرایش]

در این شهر، مدارس نمونهٔ دولتی پسرانه و دخترانه در دو مقطع راهنمایی و دبیرستان وجود دارد. همچنین مراکز پرورش استعدادهای درخشان پسران و دختران و پژوهش سرای دانش آموزی نیز در این شهر فعال هستند.

آموزش عالی [ویرایش]

شهر گناباد به عنوان یکی از شهرهای دانشجویی محسوب می‌شود. دانشگاه‌های آزاد، پیام نور، علوم پزشکی گناباد، دانشکده فنی پسران گناباد، سماء گناباد، فنی مهندسی گناباد، پارس رضوی گناباد، علمی کاربردی بهزیستی و مجتمع آموزش عالی در این شهر فعال است. مرکز رشد فناوری نیز در این شهر فعال است. همچنین مراکز متعدد حوزوی برادران و خواهران در این شهر وجود دارد.

محله‌های شهر [ویرایش]

شهر گناباد به لحاظ ساختاری از محلات متعدد و مجزایی تشکیل شده است. از مهم ترین محله‌های این شهر می‌توان به سرتراز، نوقاب، کوی شرقی (قصبهٔ شهر)، قنبر آباد، کوچهٔ نخل و باغ بالا اشاره کرد.

محصولات کشاورزی [ویرایش]

زعفران، پسته، انگور، کشمش، انار، زیره سبز، زرشک، انجیر، عناب

مرحوم علامه بهلول گنابادی

گنابادی‌های سرشناس[ویرایش]

• محمدتقی بهلول گنابادی
• خواجه اختیار منشی گنابادی
• ملا مظفر گنابادی
• محمد پروین گنابادی
• ابومنصور ریابی
• پروفسور پاکدامن

مقامات شهر [ویرایش]

1. فرماندار:
2. امام جمعه: حجت الاسلام حسن صادقی نسب
3. رییس شورای شهر: سیدحسین پورهاشمی
4. شهردار: حمید بنایی
5. رئیس دادگستری:

پانویس [ویرایش]

منابع [ویرایش]

• تابنده، حاج سلطان‌حسین، تاریخ و جغرافی گناباد، سازمان چاپ دانشگاه ۱۳۴۸خ. چاپ دوم، ۱۳۷۹ شمسی، انتشارات حقیقت، تهران.
• تاریخ و جغرافی گناباد
• سه اثر تاریخی زیبد مجله بررسی‌های تاریخی» مهر و آبان ۱۳۵۱ - شماره ۴۱ دکتر عباس زمانی

(24 صفحه - از ۴۳ تا 66)[۱]

• طلای سرخ ایران همچنان بی رقیب. دکترعجم همشهری۱۳ آذر 1386
• قنات میراث علمی و فرهنگی ایرانیان. همایش ملی قنات گناباد ۱۳۸۳ دکتر عجم

[۲]

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: